Een betrouwbare en goede leider durft verantwoordelijkheid te nemen. Voor beslissingen, maar ook de tegenslagen en het reilen en zeilen van een team in het algemeen. Alleen, je kunt als leidinggevende of manager ook een te groot verantwoordelijkheidsgevoel hebben. Dit zijn de do’s en de don’ts van het nemen van verantwoordelijkheid.
Wat komt aan bod:
- Wanneer voel je je verantwoordelijk?
- Leer een te groot verantwoordelijkheidsgevoel herkennen
- Hoe ziet verantwoordelijkheid nemen er uit?
- Leiders durven beslissingen te nemen: zo doe je dat
- Verantwoordelijkheid nemen betekent verantwoordelijkheid geven
- Wat is de gezonde dosis verantwoordelijkheid van een leider?
- Wanneer gaat het mis? Voel je niet overal verantwoordelijk voor
- En dan nog dit: verantwoordelijkheid nemen en hoogsensitiviteit (HGS)
- Samengevat: zo neem je (niet teveel) verantwoordelijkheid als leider
Verantwoordelijkheid nemen, het is inherent aan leiderschap. Jij bent de leider van een team of organisatie en daarmee degene die de beslissingen neemt. Het succes van het bedrijf komt op jouw schouders terecht. En je bent ook degene naar wie gekeken wordt als er iets misgaat. Dat klinkt inderdaad als een grote – ja – verantwoordelijkheid.
Naast dat leiderschap je moet passen als manager als leidinggevende, is het belangrijk om te kijken of je als leider niet te veel controle wil houden over alles wat er binnen de organisatie gebeurt. Te veel zaken of projecten naar je toe trekken, vanuit een groot verantwoordelijkheidsgevoel, kan vooral tegen je gaan werken.
Wanneer voel je je verantwoordelijk?
Wat is verantwoordelijkheid eigenlijk? Misschien ken je het wel: je voelt je vaak verantwoordelijk voor de taken die door de dag heen moeten gebeuren. Je voelt je verantwoordelijk voor het succes van het team, je directe collega’s en daarnaast misschien ook wel voor het gezin thuis. Anderen zien je als een betrouwbaar persoon en weten dat het wel goed komt met jou aan het roer. Daarnaast ren je niet weg voor problemen, je pakt ze juist aan.
Er is dus over het algemeen niets mis met je verantwoordelijk voelen. Het is juist een positieve eigenschap. Door het verantwoordelijkheidsgevoel raffel je je werk niet af, zorg je ervoor dat je collega’s niet in de problemen komen door jou en weet je goed voor je gezin of partner te zorgen. Maar sommige mensen voelen zich zo verantwoordelijk, dat ze te veel taken op zich nemen en constant onder druk staan.
Leer een te groot verantwoordelijkheidsgevoel herkennen
Zodra je te veel taken op je bordje hebt genomen, lukt het minder goed om alles onder controle te houden. Soms is het goed om zaken aan anderen toe te vertrouwen en je verantwoordelijkheidsgevoel te temperen.
Hoe kun je nou beter leren omgaan met een groot verantwoordelijkheidsgevoel? Wanneer moet je als leider taken op je nemen en wanneer kun je beter achterover leunen en afwachten? Om hierachter te komen is het belangrijk om eerst te leren herkennen dat je wel erg veel op je bordje hebt en misschien wel te veel. Op deze manier kun je beter leren omgaan met een te groot verantwoordelijkheidsgevoel.
Dit zijn kenmerken van dat je je te verantwoordelijk voelt:
- Je laat zaken eigenlijk nooit op z’n beloop en hebt alles in de gaten.
- Je doet altijd alles wat in je vermogen ligt om iets succesvol uit te voeren.
- Je bent overijverig en bijzonder assertief
- Je doet juist harder je best als iets fout dreigt te gaan
Om erachter te komen waar je uitdagingen liggen als persoon met een groot verantwoordelijkheidsgevoel kun je het Kwadrant van Ofman gebruiken. Dit is een model, ontwikkeld door organisatiepsycholoog Daniel Ofman, dat je helpt bij het uitpluizen van je kerneigenschappen.
In het kwadrant vind je vier termen: kernkwaliteit, valkuil, allergie en uitdaging. Die hangen allemaal met elkaar samen. Dit is de kernkwadrant van verantwoordelijkheid:
- Kernkwaliteit: hier vul je in dit geval ‘groot verantwoordelijkheidsgevoel’ in.
- Valkuil: in dit vak beschrijf je wat een valkuil is van deze karaktereigenschap. Dat kan zijn: ‘altijd controle willen houden’ zijn, of ‘te veel hooi op je vork nemen’.
- Uitdaging: het tegenovergestelde van een valkuil is een uitdaging. Dus, wat is jouw uitdaging als je je vaak verantwoordelijk voelt? Misschien is dat: ‘vaker hulp inschakelen’, of ‘vaker taken uit handen geven’
- Allergie: hier omschrijf je wat je lastig vindt aan deze kernkwaliteit. Of welk type collega direct in jouw allergiezone zit. In dit geval kan dat zijn: ‘de collega die er altijd met de pet naar gooit’.
Hoe ziet verantwoordelijkheid nemen er uit?
Als leidinggevende of manager ben je verantwoordelijk voor de prestaties van je team. Jij kunt ervoor zorgen dat collega’s productiever of gemotiveerder worden. Maar je hebt niet overal grip op en werkzaamheden binnen een team gaan niet altijd zoals gepland. Daarom moet je ook bereid zijn om de verantwoordelijkheid te nemen voor fouten of tegenslagen van medewerkers.
Heeft een medewerker een grove fout gemaakt in een offerte? Neem dan zelf contact op met de klant, erken de fout maar noem daarbij geen namen. Jij neemt de schuld op je als manager, want jij bent immers het uithangbord van het team.
Sta bij een ruzie met een leverancier of klant altijd achter de medewerker in kwestie. Hij of zij voelt zich hierdoor gesterkt en veilig.
Is een conflict uit de hand gelopen? Houd de medewerker uit de wind en probeer er zelf uit te komen met de klant. “Pieter, die klant is nu niet tevreden. Maar voel je daar niet schuldig over, dit kan gebeuren. Ik ga het oplossen met de klant.”
1. Leiders durven beslissingen te nemen: zo doe je dat
Verantwoordelijkheid nemen, betekent ook beslissingen durven nemen. Jij bent als leider eigenaar van de beslissing. Een team verwacht ook dat een goede leidinggevende knopen doorhakt. Maar een beslissing nemen kan best een uitdaging zijn. Zeker als het om impactvolle keuzes gaat. Zoals:
- “Zetten we dat project wel of niet door?”
- “Gaan we meer budget vrijmaken voor X?”
- “Besteden we de werkzaamheden uit of nemen we er iemand voor aan?”
- “Gaan we het team uitbreiden met nieuwe collega’s of niet?”
Dit soort dilemma’s krijg je als leider cadeau. Of je het nu wil of niet. Het hoort er gewoonweg bij. Om het makkelijker te maken om beslissingen te nemen, hebben we een aantal tips verzameld.
- Gebruik Seymour Schulich’s knopen-doorhak-truc. In deze methode geef je een cijfer aan de voordelen en een cijfer aan de nadelen van de beslissing. Is de score van de voordelen minstens het dubbele van de score van de nadelen? Dan moet je het doen.
- Houd je doelen voor ogen. Waar wil je aan het eind van het jaar staan met je team? Wil je meer klanten hebben? Wil je efficiënter samenwerken? Of het teamgevoel versterken? Kijk vervolgens of de keuze bijdraagt aan het grotere geheel.
- Baseer je op rationele criteria. Ook leiders laten zich bij grote beslissingen soms leiden door emoties. Je verwerkt informatie dan via de perifere verwerkingsroute. Simpele cues, zoals positieve reviews en het enthousiasme van teamleden, sturen je een bepaalde kant op. Maar als het om iets groters gaat, is het beter om je door rationele en meetbare criteria te laten leiden.
Meer weten over deze tools voor het nemen van beslissingen en benieuwd naar onze andere tips? Lees dan onze 9 beste beslistips volgens experts.
2. Verantwoordelijkheid nemen betekent verantwoordelijkheid geven
Eigenlijk betekent verantwoordelijkheid nemen, verantwoordelijkheid geven. Als leider speel je een grote rol in het succes van het team, maar je krijgt niets voor elkaar zonder je mensen. Een team functioneert vaak het beste als mensen vrijheid, vertrouwen en verantwoordelijkheid krijgen. We schreven er al eerder over: een team of organisatie kan niet functioneren wanneer er een gebrek aan vertrouwen heerst.
Iemand komt het beste tot zijn recht als diegene zijn of haar talenten volledig kwijt kan in het werk en veel verantwoordelijkheden krijgt om de dingen op zijn of haar manier te doen. Ook voelt de medewerker zich dan betrokken bij het bedrijf en wordt de kans groot dat diegene zich extra inzet voor zijn of haar werk.
Durf de verantwoordelijkheid uit handen te geven. Je teamleden zijn immers competent genoeg. Het is niet nodig om overal controle over te houden en zicht op te hebben.
Maar weet ook aan wie je verantwoordelijkheid kan geven. Een verantwoordelijkheidsgevoel kun je niet zo maar opleggen. Als medewerkers een taak krijgen toegewezen waar ze onzeker over zijn, presteren ze niet op hun best. Ze zullen juist eerder vastlopen, omdat ze niet weten waar ze moeten beginnen. Dit leidt alleen maar tot frustratie en demotivatie bij de medewerker.
3. Wat is de gezonde dosis verantwoordelijkheid van een leider?
Voel je je vaak verantwoordelijk, dan kan het zo maar zijn dat je een goede leider bent. De eigenschap staat zelfs bovenaan de lijst met ‘De Zeven Eigenschappen van Effectief Leiderschap’ die Stephan Covey beschrijft in zijn wereldwijd bekende bestseller. Hij stelt: ‘Wees proactief’. Ofwel, neem verantwoordelijkheid.
Maar, zegt Covey, je kunt alleen verantwoordelijkheid nemen voor de zaken waar je zelf controle over hebt. Deze zaken vallen binnen de ‘Cirkel van Invloed’, zoals Covey die noemt. Je kunt je bijvoorbeeld druk maken over het ziekteverzuim van een teamlid. Maar als je geen invloed hebt op zijn of haar herstel, is het beter om dit los te laten.
Richt je in plaats daarvan op de zaken waar je wel invloed op hebt. Dat zijn de keuzes die jij maakt, jouw reactie op zaken, jouw standpunten en taken. Deze vallen in de binnenste ring van de cirkel. Dit is jouw cirkel van invloed, hier ligt jouw verantwoordelijkheid als leider. Wat buiten deze cirkel valt, behoort tot de cirkel van betrokkenheid. Je bent er wel bij betrokken, maar het valt niet onder jouw verantwoordelijkheid.
4. Wanneer gaat het mis? Voel je niet overal verantwoordelijk voor
Covey benadrukt dat het belangrijk is om geen tijd te verspillen aan zaken die wel binnen de cirkel van betrokkenheid vallen, maar niet binnen de cirkel van invloed. Dit levert vaak alleen maar stress op. Stapelt die stress zich op, dan kan het zo ver komen dat het je niet meer lukt om alles onder controle te houden en misschien zelfs omvalt.
Leiders die zich overal verantwoordelijk voor voelen (terwijl dat niet nodig is), nemen vanzelf te veel taken op hun bordje. Ze willen alles in de gaten houden zodat ze zeker weten dat alles volgens plan verloopt. Maar juist door zoveel naar je toe te trekken, raak je eerder de controle kwijt.
Soms is het goed om zaken aan collega’s toe te vertrouwen. Om het team erop te vertrouwen dat ze kundig en creatief genoeg zijn om een project bijvoorbeeld zelfstandig tot een goed einde te brengen.
Let ook goed op deze don’ts:
- Word geen autoritaire leider. Een te groot verantwoordelijkheidsgevoel valt vaak samen met de neiging om alles te willen controleren. Maar niemand is fan van leiders die dominant en bazig zijn en altijd maar sterke controle willen houden. Herken je dit bij jezelf, dan ben je waarschijnlijk een autoritaire manager of leidinggevende. Je legt medewerkers taken op in plaats van dat je ze zelf laat kiezen. Je staat niet of weinig open voor het gesprek en je houdt niet van tegenspraak. Ook neem je graag zelf de beslissingen en houdt je informatie het liefst voor je.
- Word geen luie leider. Het tegenovergestelde van een autoritaire leider is een leider die juist heel relaxt is en zelfs een beetje lui. Een luie leider zit bijna met zijn benen omhoog en kijkt vanaf een afstandje toe. Hij of zij laat zoveel mogelijk over aan het team en komt alleen in actie als daar om wordt gevraagd. Hoewel het goed is om medewerkers veel vertrouwen te geven, kun je ook teveel uit handen geven. Als leider is het jouw taak om overzicht te houden en eindverantwoordelijke te zijn.
- Word niet een te betrokken leider. De verbinding zoeken met het team is goed. Dan lukt het je ook beter om medewerkers intrinsiek te motiveren en hen verder te brengen in hun carrière. Maar het is niet de bedoeling dat je té betrokken raakt bij je mensen. Je bent verantwoordelijk voor het werkgeluk van het team, maar dat betekent niet dat je op de hoogte hoeft te zijn van alles dat er speelt. Behoud bepaalde afstand. Op deze manier lukt het je beter om het grote plaatje in de gaten te houden.
5. En dan nog dit: verantwoordelijkheid nemen en hoogsensitiviteit (HGS)
Hoogsensitieve mensen worden niet vaak gezien als geboren leiders. Omdat ze meer dan anderen gevoelig zijn voor prikkels. Ze pikken op de werkvloer veel meer prikkels op, voelen de sfeer en emoties van anderen beter aan. Leiders worden juist gezien als harde en zakelijke mensen en niet als gevoelige mensen met grote voelsprieten.
Daarnaast gaat hoogsensitiviteit gepaard met een groot verantwoordelijkheidsgevoel. Omdat hoogsensitieve mensen dingen eerder aanvoelen, voelen ze ook de verantwoordelijkheid om daar iets mee te doen. Met als gevolg dat ze zichzelf sneller overvragen en over hun eigen grenzen heen gaan.
Maar dit betekent niet dat mensen die hier last van hebben, geen goede leiders zijn. Het kan juist een positieve uitwerken hebben, vanwege:
- Opmerkzaamheid: een leider die hoogsensitief is, heeft meer inzicht in situaties en kan daardoor conclusies waar anderen niet aan gedacht hadden.
- Oplettendheid: ben je gevoeliger voor prikkels, dan signaleer je ook eerder gevaar. Hierdoor voel je ook sneller hoe de sfeer verandert en hoe je die kunt verbeteren.
- Bedachtzaamheid: hoogsensitieve leiders werken zeer strategisch en bedachtzaam. Ze denken verder dan hun neus lang is. Hierdoor hebben ze ook beter zicht op het grote plaatje.
Samengevat: zo neem je (niet teveel) verantwoordelijkheid als leider
Je kent de betekenis van verantwoordelijkheid nu en weet dat verantwoordelijkheid nemen hoort bij leiderschap. Je bent verantwoordelijk voor het team, voor de beslissingen en de dingen die niet goed gaan. Maar je kunt je als manager ook te verantwoordelijk voelen, waardoor je eigenlijk de controle te veel in handen probeert te houden. Verantwoordelijkheid nemen betekent verantwoordelijkheid geven. Dat wat niet in je cirkel van invloed ligt, daar moet je je niet al te veel mee bemoeien of zorgen om maken. Krijgen medewerkers jouw vertrouwen, dan presteren ze beter.
Meer weten over leidinggeven?
Lees dan eens deze artikelen:
- Teamgevoel versterken op de werkvloer | Dat doe jij als leidinggevende zo! (6 tips)
- 4 soorten gesprekken die jij als leidinggevende moet (her)kennen
- Teamontwikkeling dankzij het Johari Window (voor leidinggevenden)
- Effectief leidinggeven zonder macht? Vergroot je invloed met 4 pijlers
- ‘Seven Habits of Highly Effective People’ voor leidinggevenden
Dagelijks handige inzichten? Volg ons op social media!
Volg ons onder andere op Instagram of Pinterest. Daar krijg je niet alleen handvatten op het gebied van timemanagement, je ontvangt ook de slimme tips waarmee je jouw communicatie skills een boost geeft. De laatste artikelen netjes en overzichtelijk in je mailbox ontvangen? Schrijf je dan in voor de wekelijkse nieuwsbrief. Leer je liever lezend, lees dan ons boek Elke Dag om 15.00 Uur Klaar. Maak kennis met de beste inzichten uit onze trainingen en leer slimmer werken in plaats van harder.
Wie zijn wij? | Tijdwinst.com
Tijdwinst.com is een trainingsbureau dat zich specialiseert in slimmer (samen)werken. We bieden door het hele land diverse (online) trainingen aan, variërend van timemanagement, assertiviteit, gesprekstechnieken tot aan snellezen. Nieuwsgierig? Neem dan zeker eens een kijkje op onze website of blogs, en schrijf je in voor één van onze (digitale) trainingen.
- 1-daagse training Time Management | Blog
- 1-daagse training Assertiviteit | Blog
- 1-daagse training Gesprekstechnieken | Blog
- 1-daagse training Feedback Geven | Blog
- 1-daagse training Snellezen, Mindmapping en Geheugentechnieken | Blog
- 1-daagse training Effectief Thuiswerken voor Teams | Blog
